Praktijkvoorbeelden

Uit een studie van diverse praktijkvoorbeelden zijn Key Lessons gedestilleerd, als inspiratie en concrete lessen bij het maken van keuzes in andere gebiedsontwikkelingsprojecten. Er zijn onder meer vernieuwende combinaties gemaakt tussen publiek en privaat, waarbij het gaat om sturing, regie, inspraak en investeringen. 

De volgende praktijkvoorbeelden zijn bestudeerd:

·      De Amsterdamse haven

·      Cruquiusweg gebied in Amsterdam

·      De Schiedamse Haven (zie beneden)

·      Het gebied van de Schiphol Area Development Company (SADC)

·      De Internationale Bauaustellung (IBA) in Hamburg – Duitsland

 

Verschillende trends in de ruimtelijke ordening en de mogelijkheden van het planningsinstrumentarium worden concreet in de analyse hiervan:

• In de Amsterdamse Haven ligt een opgave om wonen en bedrijvigheid dichter bij elkaar te brengen. Daarnaast wordt daar een grote duurzaamheidsslag op gang gebracht met een focus op circulaire economische activiteiten. Hiervoor wordt geëxperimenteerd met andere vormen van regelgeving, die een meer flexibel en gestroomlijnd proces van vestiging van (innovatieve) bedrijven kunnen faciliteren.
• In het geval van zowel het Cruquiusweg gebied als de Schiedamse Haven is de keuze gemaakt voor een organische open-eind aanpak. De cases laten de uiteenlopende mogelijke resultaten daarvan zien. In Schiedam is een eenduidige keuze gemaakt om het havengebied als maritiem cluster te versterken, terwijl in Cruquiusweg een gemengd gebied wordt beoogd.
• De Schiphol Area Development Company ontwikkelt verschillende bedrijventerreinen langs de Westas in de Metropoolregio Amsterdam. Daarbij worden drie innovaties gestimuleerd: (1) De transitie naar een circulaire economie, (2) Digitalisering, en (3) Cross-sectorale samenwerking in bedrijven ecosystemen.
• De Internationale Bauausstellung in Hamburg laat een Duits, inmiddels traditioneel, planningsinstrument zien. Toch blijft het een voorbeeld van een experimentele manier van planning waarbij regelgeving en planningsprocedures tijdelijk in een geheel ander daglicht staan, welke recentelijk in Nederland is toegepast in Parkstad Limburg.

Schiedamse Haven (samenvatting)

In de Schiedamse Haven werd de waarde van het gebied pas duidelijk nadat de gebiedsgebruikers werden betrokken bij het proces. Eerder had de gemeente overwogen om een transformatie tot een gemengd gebied met focus op wonen in te zetten. Door de bijdrage van de gebruikers, en hun wil zich in te zetten voor de verbetering van het gebied, kwam een parel bovendrijven als waardevolle asset in Schiedam. Dit benadrukt hoe veelzeggend de wensen en acties van gebiedsgebruikers kunnen zijn.

De opgave is hierdoor verschoven: de uitdaging is nu om de indeling van het maritieme cluster te optimaliseren, regionale samenwerking te versterken en een betere aansluiting te maken tussen het hoogwaardige maritieme cluster en het laagwaardiger woningen- en voorzieningenaanbod in de rest van de stad. Onderwijs is daarin een belangrijke schakel; het bij elkaar brengen van werken en educatie in het havengebied kan zowel de bedrijvigheid als de sociaal-economische positie van de rest van de stad ten goede komen.

De ontwikkeling in de Schiedamse haven laat zien dat investeren in een Multi-stakeholder proces, waarbij alle publieke en private belanghebbenden op een gelijkwaardige manier met elkaar ambities voor het gebied vaststelden, een zeer positieve energie teweegbracht. Dit is van invloed op zowel het proces zelf als op de betrokkenheid met het gebied. Oprechtheid, slagvaardigheid en gelijkwaardigheid zijn daarbij van groot belang.

Echter blijkt ook dat in dit organische ontwikkelingsproces het onzekerder is wanneer welke ambities concreet zullen worden gerealiseerd. Het is daarbij gemakkelijker controle te houden op de investeringen die onder verantwoordelijkheid van de publieke partijen vallen, enkel handelend uit publiek belang.

Bij de private partijen zijn sommige concrete acties al op gang; andere ambities zijn in planvormingsfase, en de verwachting is dat ze van papier komen. Het is dan ook interessant de gebiedsontwikkeling in de gaten te houden als voorbeeld voor organische gebiedsontwikkeling met een open einde, en of, hoe en wanneer de verschillende verantwoordelijkheden worden opgepakt.